Krakowskie Muzeum Farmacji powstało w 1946 roku. Jego organizatorem i pierwszym dyrektorem był dr Stanisław Proń, ówczesny radca prawny i dyrektor administracyjny Okręgowej Izby Aptekarskiej w Krakowie. Do końca lat 80-tych Muzeum mieściło się w kamienicy przy ul. Basztowej 3, gdzie warunki ekspozycyjne (kilka niezbyt jasnych pokojów) nie były optymalne. Warunki te poprawiły się radykalnie, kiedy zbiory Muzeum zostały przeniesione do wyremontowanej kamienicy przy ul. Floriańskiej 25.
Kamienica ta, podobnie jak wiele innych w jej sąsiedztwie, została zbudowana w XV wieku. Potem była kilkakrotnie przebudowywana, ale niektóre z jej zabytkowych elementów zachowały się do dzisiaj – na przykład gotyckie, sklepione piwnice, kilka renesansowych portali, dwa renesansowe stropy belkowe, w tym jeden z polichromią, czy starannie odrestaurowany dziewiętnastowieczny fresk na ścianach jednego z pomieszczeń I piętra, przedstawiający w pastelowych barwach stylizowany ogród.
Stała ekspozycja Muzeum Farmacji jest rozmieszczona na wszystkich pięciu kondygnacjach, od piwnic począwszy, na strychu kończąc – co w przypadku piwnic i strychu ma również merytoryczne uzasadnienie. „Pod apteką” – pisał J. Lachs (Dawne aptekarstwo krakowskie) – bywała piwnica (cellarium), w której przechowywano materiał ulegający zepsuciu w pomieszczeniu suchym lub pod wpływem światła, a nie psujący się w wilgoci i w miejscu ciemnym – a więc wosk, oliwa itd.? Wosk przez długie wieki służył dawnym aptekarzom nie tylko do wyrobu maści i plastrów, ale także – a w pewnych okresach przede wszystkim – do wyrobu świec, czyli podstawowego wówczas źródła światła; z którego to powodu na jednej z siedemnastowiecznych rycin, zatytułowanej Lament różnego rodzaju ludzi nad umarłym kredytem, atrybutem aptekarza nie jest np. naczynie apteczne, ale właśnie świeca. Natomiast przechowywane w beczkach wino służyło aptekarzom do sporządzania win leczniczych. Na przykład w pewnym podręczniku aptekarskim z XVI wieku można znaleźć przepisy na „wino służące chorobie serdecznej”, „wino pożyteczne ludziom zadumałym a flegmistym”, „wino przeciw zazięblinie”, „wino czasu morowego bardzo pożyteczne”, „wino piołynkowe, zaziębionemu żołądkowi dobre, abowiem wiatry rozpądza, które z flegmy darcie przynoszą” czy „szafranne wino uweselające, które odejmuje zadumienie”.
W drugiej piwnicy ekspozycyjnej zgromadzone zostały przedmioty związane z pracą laboratoryjną dawnego aptekarza, takie jak miedziane aparaty destylacyjne, retorty i alembiki, filtry, tygle, prasy różnych typów do wyciskania soków i olejów, młynki – a więc przedmioty służące do rozdzielania, topienia, rozdrabniania i oczyszczania substancji leczniczych.
W sali ekspozycyjnej na parterze Muzeum zgromadzone zostały meble z dawnych aptek klasztornych – np. barokowa komoda na zioła lecznicze, poza tym godła własne dawnych aptek (np. godło Murzyn, symbolizujące modne w późnym średniowieczu i w okresie renesansu surowce lecznicze sprowadzane z krajów egzotycznych), a także – zawieszone na ścianach i pod sufitem – pancerz żółwia, zasuszony krokodyl, wąż, miecz ryby-piły. Te ostatnie to elementy tradycyjnego wystroju dawnych aptek, często widoczne na dawnych rycinach i opisywane w literaturze (np. w Romeo i Julii Szekspira, w scenie, gdzie Romeo przychodzi do apteki, żeby kupić truciznę).
W dwóch salach pierwszego piętra na szczególną uwagę zasługują meble apteczne w stylu Empire, portrety pierwszych profesorów farmacji w krakowskiej Alma Mater, z Janem Szasterem (1746-1793), Józefem Sawiczewskim (1762-1825) i Florianem Sawiczewskim (1797-1876) na czele, portrety seniorów Gremium Aptekarzy Krakowskich, następnie (w drugiej sali) meble apteczne w stylu neobarokowym i Biedermeier, kolekcja moździerzy i wag aptecznych. Na tym samym piętrze jest też mały pokój poświęcony Ignacemu Łukasiewiczowi (1822-1882) – farmaceucie (farmację studiował w Krakowie i Wiedniu), który jako pierwszy na świecie wydestylował z oleju skalnego naftę i który skonstruował (w 1853 roku) pierwszą na świecie lampę naftową. W pokoju tym, oprócz prototypu pierwszej lampy naftowej, są jeszcze m.in. domowa apteczka Łukasiewicza, z własnoręcznie przez niego wypisanymi szyldzikami, sekretarzyk, rękopiśmienny manuał apteczny i inwentarz apteki w Brzostku, też sporządzone ręką Łukasiewicza.
W klatce schodowej, na ścianach wzdłuż schodów, można oglądać portrety i cenniejsze dyplomy, nadane farmaceutom polskim przez uniwersytety krajowe i zagraniczne. W tej kolekcji na szczególną uwagę zasługuje dyplom magisterski siostry zakonnej Konstancji Studzińskiej z apteki szpitala św. Łazarza w Krakowie, nadany przez Wydział Lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1824 roku. Wyjątkowość tego dyplomu polega na tym, że był to pierwszy na świecie dyplom uniwersytecki, jaki został nadany kobiecie. W tejże klatce schodowej warto także zwrócić uwagę na piękny rysunek Piotra Stachiewicza, przedstawiający mitologiczna patronkę farmacji Hygieję, i równie piękny witraż, przedstawiający moździerz i rośliny lecznicze.
W pierwszej z dwóch sal drugiego piętra prezentowane są dawne naczynia apteczne, pochodzące z różnych okresów historii, wykonane z drewna i cyny, szkła przeźroczystego i barwnego, fajansu i porcelany – np. seria szklanych naczyń pochodzenia klasztornego (wśród nich dwa w kształcie monstrancji, jedno na olejek z kwiatu muszkatowego, drugie na olejek cynamonowy) czy kolekcja naczyń majolikowych, pochodzenia włoskiego, holenderskiego, hiszpańskiego i brytyjskiego, ofiarowana do zbiorów Muzeum w 1976 roku przez magistra farmacji Mateusza Grabowskiego z Londynu. W tejże sali popiersie Teodora Torosiewicza (1789-1876) przypomina o aptekarzu, który jako pierwszy (w publikacji z 1839 roku) zwrócił uwagę na przydatność dla celów aptecznych naczyń ze szkła brunatnego.
W tej samej sali zgromadzone zostały takie osobliwości dawnego aptekarstwa, jak porcja teriaku (po staropolsku dryjakiew), w oryginalnym siedemnastowiecznym opakowaniu, bezoar (konkrement rosnący w przewodzie pokarmowym niektórych zwierząt przeżuwających, ceniony przez wieki jako antidotum), tzw. róg jednorożca, czyli ząb narwala, też używany po sposzkowaniu jako odtrutka, majolikowe naczynia z napisem „Axungia hominis” („Tłuszcz ludzki”) i „Mumia vera” („Mumia prawdziwa”), naczynie z napisem „Cantharides” (tzw. hiszpańskie muchy), inne naczynie z napisem „Millepedes” („Stonogi”), jeszcze inne z napisem „Blattae orientales” („Karaluchy”).
W drugiej sali II piętra znajdują się m.in. wagi stołowe i małe wagi ręczne z rogowymi szalkami, oraz komplety odważników różnych typów (tu na uwagę zasługują odważniki poniżej 1 grama, opracowane i opatentowane przez polskiego aptekarza Mariana Zahradnika w 1893 roku), szklane i cynowe miary pojemności, a także utensylia apteczne służące do produkcji różnych form leków, takie jak pigulnica, tabletkarka, drażetkarka czy zestaw do produkcji proszków w opłatkach. Do ciekawych eksponatów w tej sali można też zaliczyć apteczkę podróżną w formie tryptyku, wyposażoną w niezbędny sprzęt i surowce do wykonania leku przy łóżku chorego albo w szpitalu polowym podczas działań wojennych.
Część ekspozycji w tej sali jest poświęcona osobie magistra farmacji Tadeusza Pankiewicza, właściciela krakowskiej apteki „Pod Orłem”, autora przetłumaczonej na wiele języków książki pt. Apteka w getcie krakowskim, w której opisał swoje przejmujące wspomnienia z okresu niemieckiej okupacji. Tadeusz Pankiewicz został w 1983 roku odznaczony przez państwo Izrael medalem „Sprawiedliwy wśród narodów świata”.
Ostatnia sala ekspozycyjna w krakowskim Muzeum Farmacji została urządzona na strychu – co również ma swoje merytoryczne uzasadnienie, ponieważ strych, jako miejsce przestronne i suche, był często wykorzystywany przez dawnych aptekarzy do suszenia i przechowywania ziół leczniczych. Na drewnianej konstrukcji tego pomieszczenia, podobnego do więźby dachowej, umieszczone zostały drewniane ramy obciągnięte grubym płótnem, służące do suszenia ziół, na podestach ułożone zostały różnego rodzaju krajalnice do krojenia ziół, poza tym są tu sita różnej gęstości, prasy do wyciskania soku, perkolatory służące do sporządzania wyciągów roślinnych, ludowe repozytoria z szufladami do przechowywania poszczególnych części ziół (liście, łodygi, korzenie itd.), skrzynie na zioła, a także słomiane kosze opatrzone drewnianymi szyldami z nazwami przechowywanych w nim ziół. Uzupełnieniem zbioru przedmiotów związanych z zielarstwem jest tzw. kolekcja Mercka, czyli naukowo opracowany, dziewiętnastowieczny zbiór leczniczych surowców roślinnych, przechowywanych w specjalnych szklanych tubusach, przeznaczony do celów dydaktycznych i wystawienniczych.
W oficynie Muzeum znajduje się biblioteka, w której przechowywane są dawne zielniki, antidotaria, farmakopee i inne druki związane z historią aptekarstwa, współczesne albumy i podręczniki z historii medycyny i farmacji, teki archiwalne, w których gromadzone są dokumenty i fotografie dotyczące wybitnych polskich farmaceutów, a także filmy i slajdy, które pod różnymi kątami ilustrują dzieje aptekarstwa polskiego i europejskiego.
Strona muzeum: http://www.muzeumfarmacji.pl/