Muzeum Regionalne w Kolbuszowej otwarto dla zwiedzających 26 kwietnia 1959 roku. Jego powstanie było owocem niemal trzyletniej już wówczas pracy Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przyrody i Kultury im. Juliana Macieja Goslara. Początkowym i w zasadzie jedynym kapitałem tworzącej się placówki była chęć działania, zapał i determinacja jego członków. Z licznych zaangażowanych w to dzieło, wymienić należy przede wszystkim pierwszego prezesa Towarzystwa dra Kazimierza Skowrońskiego oraz Macieja Skowrońskiego i Józefa Niezgodę. Wynikiem wstępnej pracy organizacyjnej była pokazana w grudniu 1957 roku w Powiatowym Domu Kultury, a potem także w Sokołowie, wystawa „Sztuka ludowa Lasowiaków”. Utworzenie Muzeum stało się możliwe dopiero wtedy, gdy Towarzystwo pozyskało na ten cel (jak też i na własną siedzibę) część dawnej synagogi przy ul. Piekarskiej 19. Cały gmach znalazł się w dyspozycji Towarzystwa dopiero po gruntownym remoncie ukończonym w 1966 roku.

Działalność wystawiennicza w początkowym okresie istnienia Muzeum była bardzo ożywiona. Obok głównej, stałej ekspozycji złożonej z wytworów kultury materialnej Lasowiaków oraz zabytków archeologicznych zorganizowano na przełomie 1961 i 1962 roku aż pięć wystaw czasowych: w lutym 1961 „Reprodukcje arcydzieł malarstwa światowego”, w maju 1961 „Zabytki powiatu kolbuszowskiego w akwareli Józefa Augustynowicza”, we wrześniu 1961 „Cmentarzysko łużyckie z Trzęsówki”, w styczniu 1962 „Rzeszowskie w zaraniu dziejów w świetle wykopalisk” ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Rzeszowie. W następnych latach Muzeum ograniczyło się do podtrzymywania i wzbogacania wystawy stałej. Był to i tak znaczny wysiłek i niewątpliwy sukces organizacyjny Towarzystwa, które przecież całą swoją działalność opierało na społecznej pracy swoich członków. W jakimś stopniu tę ochotniczą i systematyczną pracę obrazuje wpis dyżurującego 22 stycznia 1967 roku prezesa Towarzystwa dra K. Skowrońskiego: „Z powodu ostrej zimy, frekwencja zwiedzających mała. Dyżury według planu: we wtorki, w piątki i w niedziele”.

Jak wyglądało Muzeum w latach sześćdziesiątych? Niestety, wiemy tylko tyle co zachował opis zamieszczony w Biuletynie nr 2 z 1962 roku, kilka fragmentarycznych fotografii i pamięć tych, którzy go zwiedzali. Szczegółowych dokumentacji wystaw wtedy jeszcze nie prowadzono. Co do ogólnego wrażenia, to – biorąc nawet pod uwagę zwyczajową w takich sytuacjach kurtuazję – możemy chyba polegać na wpisie jaki zostawił zwiedzający Muzeum Wojciech Siemion: „Serdecznie dziękuję za gościnę w Muzeum! Zbiory, układ no i … przewodnik znakomity!”.

Ważnym i trwałym aspektem pracy Muzeum Regionalnego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami była działalność wydawnicza. W latach 1961–1971 ukazało się 11 numerów Biuletynów (współwydawcą ostatniego był Wydział Kultury PRN), które są dzisiaj wstępną i obowiązkową lekturą dla wszystkich podejmujących badania nad historią, archeologią czy etnografią regionu. Było to zadanie trudne i absorbujące, nawet jeśli wziąć pod uwagę samą tylko techniczną stronę przedsięwzięcia.

Po koniec lat sześćdziesiątych stawało się jasne, że samą tylko pracą społeczną Muzeum rozwijać nie można. W 1969 i 1970 roku ukazały się w Nowinach Rzeszowskich notatki, że zabezpieczanie, konserwacja, naukowe opracowywanie zgromadzonych już ponad dwóch tysięcy eksponatów przerasta siły i możliwości społecznych muzealników. Pojawiła się też sugestia, że jedynym dobrym rozwiązaniem tego problemu będzie upaństwowienie Muzeum. W Zarządzie Towarzystwa zdawano sobie sprawę, że pozyskanie dla niepaństwowej placówki regularnych dotacji, nawet na działalność wyłącznie merytoryczną, jest niemożliwe. Już i tak jedenastoletnie istnienie Muzeum było czymś wyjątkowym i przeciwnym obowiązującym wówczas standardom. Zdobycie pieniędzy na etaty dla pracowników, którzy objęliby stałą i fachową opieką zgromadzone zabytki przekraczało możliwości społecznej organizacji. Upaństwowienie było więc w tych warunkach dla Muzeum korzystne: pozwalało nie tylko podtrzymać działalność, lecz i dawało możliwość przyszłego rozwoju.

W 1970 roku zaczęła się także ukonkretniać długo oczekiwana szansa utworzenia w Kolbuszowej skansenu: drogę do tego przedsięwzięcia otworzyła decyzja o upaństwowieniu Muzeum z dniem 1 stycznia 1971, podjęta przez Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w uzgodnieniu z Ministerstwem Kultury i Sztuki. Pracą organizacyjną budowy parku etnograficznego pokierował jeden z założycieli Towarzystwa, od 1 lutego 1972 kierownik państwowego już Muzeum Regionalnego – Maciej Skowroński. Dodajmy, że nie było to zadanie łatwe, gdyż miało wielu, w tym także i wpływowych, przeciwników.

Dla Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przyrody i Kultury przekazanie państwu gmachu Muzeum wraz ze zbiorami i biblioteką, było też wycofaniem się z najbardziej absorbującego kierunku działania. Skierowanie większej uwagi ku działalności wydawniczej, popularyzacji wiedzy o regionie i plany ogólnego rozszerzenia działalności, przyniosły konieczność poprawek statutowych. Dokonało tego IV Walne Zebranie Członków 2 października 1972 roku. Zmieniła się też nazwa na Towarzystwo Kultury im. J. M. Goslara w Kolbuszowej.

Zajęcia tematyczne w Parku Etnograficznym

• Czy żelazko ma duszę? – przedszkolaki w skansenie
• Ene, due, rabe… – dawne gry i zabawy
• Kapliczki i krzyże przydrożne – zajęcia plastyczne
• Śliczne wycinanki dookoła ściany – ludowa wycinanka z papieru
• Cała izba przystrojona – kwiaty oraz inne ozdoby z bibuły
• Wiszą pająki u powały – kolorowe ozdoby ze słomy i bibuły
• Kiecki w malowanej skrzyni – dawna wiejska moda
• Ziarnko do ziarnka – znaczenie chleba w tradycji ludowej
• Nie święci garnki lepią – i ty możesz zostać garncarzem
• „Za świętym progiem” – symboliczna przestrzeń domu
• „Jak dawniej budowano” – o chałupach Lasowiaków i Rzeszowiaków
• „Lecznicza i magiczna moc ziół” – czyli zioła w magii, lecznictwie ludowym, obrzędach

Zajęcia możliwe od wtorku do piątku!

Zajęcia tematyczne prosimy zamawiać w biurze MKL w Kolbuszowej co najmniej 2 tyg. przed planowanym terminem pod nr. tel. (017) 22 71 296 lub (017) 744 54 92

Strona muzeum: http://www.muzeum.kolbuszowa.pl